โขนไทย

โขน: ศิลปะการแสดงหน้ากากอันวิจิตรของไทย

โขนเป็นหนึ่งในสุดยอดศิลปะการแสดงของไทยที่ผสานดนตรี นาฏศิลป์ วรรณศิลป์ และงานช่างเข้าด้วยกันอย่างลงตัว ในปี พ.ศ. 2561 ยูเนสโกได้ขึ้นทะเบียนโขนเป็นมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของมนุษยชาติ

โขนเป็นหนึ่งในสุดยอดศิลปะการแสดงของไทยที่ผสานดนตรี นาฏศิลป์ วรรณศิลป์ และงานช่างเข้าด้วยกันอย่างลงตัว ในปี พ.ศ. 2561 ยูเนสโกได้ขึ้นทะเบียนโขนเป็นมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของมนุษยชาติ ทำให้โขนเป็นศิลปะการแสดงไทยชุดแรกที่ได้รับการยอมรับในระดับโลก [4] ก่อนหน้านั้นในปี พ.ศ. 2552 กรมส่งเสริมวัฒนธรรมได้ประกาศให้โขนเป็นมรดกวัฒนธรรมภูมิปัญญาของชาติ [4] การยอมรับดังกล่าวสะท้อนถึงคุณค่าเชิงประวัติศาสตร์และศิลปะของโขน และกระตุ้นให้สังคมไทยร่วมอนุรักษ์มรดกนี้ไว้

โขนไทย
ที่มาภาพ : https://jamesdiffe.wordpress.com/

ประวัติและที่มา

โขนมีต้นกำเนิดในสมัยอยุธยา (พ.ศ. 1893–2310) เดิมเป็นพิธีพราหมณ์เพื่อยกย่องพระวิษณุ ต่อมาพัฒนาเป็นการเล่าเรื่องรามเกียรติ์และได้รับความนิยมในหมู่ชนชั้นสูง จากการศึกษาของมูลนิธิประเทศไทย โขนถือเป็นการแสดงหน้ากากขนาดใหญ่และซับซ้อนที่สุดของนาฏศิลป์ไทย [1] ชื่อ “โขน” สันนิษฐานว่ามาจากภาษาบาลี “กล” หรือ “กละ” ซึ่งเป็นกลองสองหน้าที่ใช้กำหนดจังหวะในการแสดง [1] นอกจากนี้โขนยังได้รับอิทธิพลจากศิลปะหลากหลายแขนง เช่น ชักนาค กระบี่กระบอง และหนังใหญ่ [1]

องค์ประกอบของการแสดง

  • การเคลื่อนไหวและดนตรี – โขนประสานท่าร่ายรำที่สง่างามกับท่าเต้นเชิงรบ มีเสียงดนตรีและการขับร้องแบบพิพัฒน์ประกอบ [1]
  • เนื้อหาและบทพากย์ – เนื้อเรื่องส่วนใหญ่ดัดแปลงจากวรรณคดีรามเกียรติ์ ผ่านการพากย์ร้องและภาษากายที่สื่อความหมาย
  • เครื่องแต่งกายและหน้ากาก – ชุดโขนทำจากผ้าไหมยกดิ้นทอง–เงิน ปักลวดลายละเอียดและประดับอัญมณี นอกจากนี้ยังมีหน้ากากยักษ์และลิงกว่า 100 แบบ ซึ่งแต่ละแบบสื่อถึงตัวละครเฉพาะและถือเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ [2]

ตัวละครและสัญลักษณ์

นักแสดงโขนแบ่งเป็นสี่ประเภทคือ พราห (พระ), นาง, ยักษ์ และลิง โดยแต่ละกลุ่มมีท่าทางและภาษากายเฉพาะตัว ในอดีตนักแสดงทุกบทบาทต้องสวมหน้ากาก แต่ปัจจุบันบทพระและนางใช้การแต่งหน้าอย่างประณีต ขณะที่ยักษ์และลิงยังคงสวมหน้ากาก [1] เนื้อหาของโขนมักสอดแทรกหลักจริยธรรมและคติธรรมเพื่อสั่งสอนผู้ชม ซึ่งสะท้อนมุมมองและคุณค่าของสังคมไทย [4]

โขนและมรดกโลกทางวัฒนธรรม

ยูเนสโกระบุว่าโขนเป็นศิลปะการแสดงที่ผสมผสานการเคลื่อนไหวอย่างสง่างามกับการขับร้องและเครื่องแต่งกายระยิบระยับ โขนมีบทบาทเชิงการสอน โดยถ่ายทอดเรื่องราวของพระราม ผู้เป็นอวตารของพระวิษณุและผู้รักษาความยุติธรรม [3] เดิมทีโขนสืบทอดกันในราชสำนักหรือบ้านครู แต่ปัจจุบันการเรียนการสอนได้ขยายสู่สถาบันการศึกษา โรงเรียน และชุมชนต่าง ๆ ทั้งยังรักษาวิธีการฝึกแบบดั้งเดิม [3]

โขนเป็นสัญลักษณ์ความเป็นไทยที่สำคัญ เมื่อเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2561 ยูเนสโกได้ขึ้นทะเบียนโขนในบัญชีตัวแทนมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของมนุษยชาติ [4] ทำให้โขนได้รับความสนใจทั้งในและต่างประเทศ รัฐบาลและภาคส่วนต่าง ๆ จึงร่วมกันจัดแสดงและเผยแพร่โขน เพื่อให้คนรุ่นใหม่ได้สัมผัสและสืบสานศิลปะอันล้ำค่านี้

การอนุรักษ์และสืบสาน

ปัจจุบันโขนไม่ได้จำกัดอยู่ในราชสำนักอีกต่อไป การแสดงมีให้เห็นในโรงเรียน สถาบันศิลปะ หมู่บ้าน และงานเทศกาลทั่วประเทศ ผู้ฝึกโขนต้องเริ่มเรียนตั้งแต่เด็กเพื่อฝึกความยืดหยุ่น ความแข็งแรง และทักษะการเต้นเฉพาะตัว ส่วนการสร้างหน้ากากและชุดยังคงใช้เทคนิคแบบดั้งเดิม เพื่อรักษาภูมิปัญญาช่างฝีมือและจิตวิญญาณของศิลปะโขน

สรุป

โขนเป็นศิลปะการแสดงหน้ากากที่สวยงามและทรงคุณค่าที่สุดของไทย เพราะรวมเอาศิลปะหลายแขนงเข้าไว้ด้วยกัน เนื้อหายังแฝงคติธรรมและบทเรียนชีวิตให้ผู้ชม การได้รับการยอมรับจากยูเนสโกช่วยตอกย้ำให้เห็นถึงคุณค่าทางศิลปะและประวัติศาสตร์ของโขน และกระตุ้นให้สังคมไทยร่วมกันอนุรักษ์และส่งเสริมศิลปะอันล้ำค่านี้ต่อไป

อ้างอิง

  1. Thailand Foundation. “Khon: The Crown Jewel of Thai Performance Arts.” เข้าถึง 27 กรกฎาคม 2025
  2. Thailand Foundation. “โขน: รูปแบบตัวละครและความเชื่อ.” เข้าถึง 27 กรกฎาคม 2025
  3. UNESCO. “Khon, Masked Dance Drama in Thailand – Video & Sound Collections.” เผยแพร่ 2017
  4. TAT Newsroom. “Khon – the Beautiful and Mesmerising Masked Dance Drama of Thailand.” 14 กันยายน 2022

บทความที่น่าสนใจ

ฟื้นฟูผู้ป่วย หลังคีโม

เสริมสร้างพลังผู้ป่วยหลังคีโมด้วยการกายภาพบำบัดเบื้องต้นและการดูแลด้วยวิตามิน I.M.U.RA

การดูแลด้านจิตใจและอารมณ์ นอกจากร่างกายที่ต้องการเสริมสร้างพลังผู้ป่วยหลังคีโมแล้ว ด้านจิตใจของผู้ป่วยหลังคีโมก็มีความสำคัญไม่แพ้กัน หลายคนอาจเผชิญกับความกังวล ซึมเศร้า หรือแม้แต่ความกลัวว่าการรักษาจะกลับมาอีก การได้พูดคุยกับคนใกล้ชิด การเข้ากลุ่มบำบัด หรือการฝึกสมาธิเบา ๆ Related posts: เครื่องขุดเหรียญดิจิตอล Workation ทำงานไป เที่ยวไป Chivi House / Hinzstudio ตรวจร่างการอาการตาแห้ง ก่อนมีอาการรุนแรง คอลลาเจน: เคล็ดลับสู่ผิวอ่อนเยาว์และกระชับเหนือกาลเวลา

ปลาเนื้ออ่อน

สาเหตุนี้ปลาเนื้ออ่อนถึงได้แพงและอร่อย

ปลาเนื้ออ่อนคืออะไร และทำไมถึงเป็นที่นิยม ปลาเนื้ออ่อนเป็นปลาน้ำจืดที่คนไทยรู้จักกันมานาน รสชาติเนื้อปลามีความนุ่มละมุน ไม่มีกลิ่นคาวแรง และมีก้างน้อยเมื่อเทียบกับปลาชนิดอื่น ๆ จึงเหมาะสำหรับการทำอาหารพื้นบ้านแทบทุกประเภท ไม่ว่าจะเป็นต้มยำ แกงป่า ผัดเผ็ด หรือนำไปทอดกรอบก็อร่อยลงตัว Related posts: การท่องเที่ยวเชิงอาหาร (Gastronomy Tourism) เครื่องขุดเหรียญดิจิตอล ร้านกาแฟบนเครื่องบิน “747 Cafe” Cozy Creek Khaoyai Workation

ญี่ปุ่นครองอันดับ 1 จุดหมายต่างประเทศยอดนิยมช่วงวันชาติจีน

ญี่ปุ่นครองอันดับ 1 จุดหมายต่างประเทศยอดนิยมช่วงวันชาติจีน

ใกล้ถึงช่วง วันหยุดยาววันชาติจีน (1 ตุลาคม) ซึ่งถือเป็น “โกลเด้นวีค” ของจีน หลายสำนักข่าวรายงานถึงกระแสการท่องเที่ยวต่างประเทศที่กำลังคึกคัก โดยล่าสุด เว็บไซต์จองท่องเที่ยวชื่อดังของจีน Qunar (去哪儿) เปิดเผยผลสำรวจว่า ญี่ปุ่น ยังคงเป็นจุดหมายปลายทางยอดนิยมอันดับหนึ่งของนักท่องเที่ยวจีนในปีนี้ Related posts: ผจญภัย3จังหวัดตัว พ อย่างมันส์ Bubble Hotel Bali “ไร่กลิ่นเกสร” สวนมากาเร็ตม่วง

COCO WALK สาขา เดอะพร้อมดินแดง

COCO WALK สาขา เดอะพร้อมดินแดง

COCO WALK สาขา เดอะพร้อมดินแดง – จุดนัดพบใหม่ของคนรักมะพร้าว บรรยากาศแห่งความสดชื่นเริ่มต้นขึ้นแล้วที่ COCO WALK สาขา เดอะพร้อมดินแดง ที่นี่ไม่ใช่แค่ร้านเครื่องดื่มทั่วไป Related posts: วัดม่วง อ่างทอง “Xiaomi Yi” เป็นกล้อง Action Camera แนว GoPro เครื่องขุดเหรียญดิจิตอล จุดหมายปลายทางที่ดีที่สุดในปี

รีวิว Mybed Ratchada

Mybed Ratchada โรงแรมทำเลเยี่ยม เดินทางสะดวกทั้ง MRT และสายสีเหลือง หากคุณกำลังมองหาที่พักในกรุงเทพฯ ที่ครบทั้งทำเลสะดวกสบาย ราคาไม่แรง และสิ่งอำนวยความสะดวกที่ออกแบบมาเพื่อทุกคน Mybed Ratchada คือคำตอบที่น่าลองอย่างยิ่ง Related posts: รีวิว โรงแรมงามตา แม่ฮ่องสอน โรงแรม เอสทู บางแสน (S2) เจ็ดคด-โป่งก้อนเส้า เขากาโรส ถ้ำคลัง

Share:

Facebook
Twitter
Pinterest
LinkedIn